Als u en ik een beetje hetzelfde in elkaar steken, dan staat uw wereldbeeld óók onder spanning. Tachtig jaar geleden kwam er een eind aan de Tweede Wereldoorlog, en vanaf toen werd onze samenleving gekenmerkt door wederopbouw, vrede en vrijheid. Maar inmiddels bevinden we ons in een ander tijdsgewricht. Al drie jaar woedt er een grote oorlog op Europees grondgebied.
Deborah van den Bosch-Heij, krijgsmachtpredikant uit Haren GN
Er zijn dingen aan het verschuiven. Dat merken we aan nieuwsberichten over cyberaanvallen of aan de toespraak van Mark Rutte, secretaris-generaal van de NAVO. Als legerpredikant merk ik het ook op andere manieren: veel Nederlandse militairen zijn betrokken bij het opleiden en trainen van Oekraïense militairen, voordat de Oekraïners (terug) naar het front gaan.
Dan is de oorlog ineens heel dichtbij en krijgt het een gezicht. Daarnaast heeft Defensie zich toegelegd op het prioriteren van hoofdtaak 1, de bescherming van het eigen grondgebied en dat van NAVO-bondgenoten. Dat betekent dat er een omschakeling gaande is van vredesbedrijfsvoering naar prepareren op een gewapend conflict. Er is bij Defensie geen militair die níet de term ‘warrior mindset’ gehoord heeft.
Beschermen met geweld
Het narratief van ‘warrior mindset’ en van ‘wie vrede wil, moet zich op oorlog voorbereiden’ is op dit moment het dominante perspectief in respons op de reële oorlogsdreiging die vandaag boven Europa hangt. Vanuit de krijgsmacht bekeken, is dat terecht. Want dat is precies waar Defensie voor is: om te beschermen wat ons dierbaar is, desnoods met geweld. Als legerpredikant, door de kerk gezonden om zorg te dragen voor het geestelijk welzijn van militairen, voel ik me echter geroepen om naast het huidige dominante narratief een ánder perspectief te plaatsen. Het perspectief van Jezus, die zei: “mijn vrede geef Ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan.”
“Ik representeer iets van die andere werkelijkheid, van die messiaanse vrede die de wereld niet geven kan.”
Overbodig
Ik geloof dat de vrede die Jezus ons aanzegt, niet los staat van wat er in de wereld gebeurt. Of, zoals voormalig Commandant der Strijdkrachten Peter von Uhm zei, met een impliciete verwijzing naar het bijbels visioen: “[het] wapen confronteert ons met de donkere kant van de menselijke geest. Elke dag hoop ik dat politici, diplomaten, en ontwikkelingswerkers conflicten kunnen ombuigen naar vrede, en dreiging naar hoop. Ik hoop dat op een dag legers overbodig zullen zijn en de mens een manier zal vinden om samen te leven zonder geweld en onderdrukking. Maar tot die dag komt, sta ik hier (…) Tot de dag aanbreekt dat we wapens kunnen afschaffen, hoop ik dat we het erover eens zijn dat vrede en stabiliteit niet gratis zijn.”
Uniform met een kruis
Dat is de spanning tussen ‘warrior mindset’ en het bijbelse visioen van vrede. Militairen zijn bij uitstek degenen die zich in dit spanningsveld bewegen. Dat is één van de redenen waarom ik legerpredikant ben: om ervoor te zorgen dat er aandacht is voor de persoon in het militaire uniform, omdat er een niet-aflatende spanning is tussen onze werkelijkheid en het visioen van vrede. Die spanning is, bijvoorbeeld, dagelijks zichtbaar wanneer ik mijn uniform draag: net zoals de rest van de militairen draag ik een gevechtstenue. En óp mijn gevechtstenue en op mijn baret draag ik een kruis. Zo kan iedereen zien dat ik iets representeer van die andere werkelijkheid, van die messiaanse vrede die de wereld niet geven kan, maar waar een ieder naar verlangt. Naar die dag dat legers werkelijk overbodig zullen zijn.
Paasnacht in Litouwen
Vorig jaar was ik op missie in Litouwen, waar de dreiging van Rusland nog steeds als reëel wordt ervaren. Litouwen is in het verleden bezet geweest door Rusland, en de aanwezigheid van NAVO-militairen is een geruststelling voor de bevolking. Tijdens de missie ging ik met een groep militairen naar de paasnachtdienst in een nabijgelegen stad. We kwamen in een overvolle kerk terecht, en werden warm onthaald. Er werd voor ons gebeden en we werden op een bijzondere manier gezegend. Na afloop zeiden een paar jonge militairen dat dit hun mooiste ervaring van de missie was. Ze voelden zich gesterkt en gedragen door die geloofsgemeenschap. Die geloofsgemeenschap was erin geslaagd om zegenend naast hen te staan in dat spanningsveld tussen ‘warrior mindset’ en bijbelse vrede.
Dit artikel verscheen eerder in Kerk in Stad 3 – 7 februari 2025 – kerkinstad.nl.
Deborah is op zoek naar collega’s! Geïnteresseerd? Neem contact op met ds. Corine Sloots, predikant-secretaris van de Protestantse Geestelijke Verzorging, telefoon 06-22874107, e-mail: C.Sloots@mindef.nl of met ds. G.J. van der Ende, hoofdkrijgsmachtpredikant, telefoon 06-20615965, e-mail: GJ.vd.Ende@mindef.nl.