Beknopt verslag van de synode gehouden op 11 november 2022 in Lunteren, bewerkt door Heleen Vrijhof met dank aan synodelid J.W. Boorsma, Friesland.
Verhuizing van de PThU naar Utrecht
Met het College van Bestuur en de Raad van Toezicht van onze universiteit (PThU) heeft de synode openhartig gesproken over de nieuw te betrekken locatie in Utrecht. De samenwerking met de VU in de Bachelor Theologie is onder druk komen te staan doordat enkele aan de VU verbonden seminars van andere kerkgenootschappen een bachelor los van de PThU-VU-samenwerking verlangen. Teneinde zich beter te kunnen onderscheiden heeft de PThU voor Utrecht gekozen. De synode heeft haar bezorgdheid over eventuele consequenties indringend gedeeld, m.n. de twijfel over de kansen in Utrecht weer accreditatie te krijgen voor een bacheloropleiding theologie. Daarnaast heeft de synode met de PThU lang gesproken over het niet vervullen van één van de twee voorwaarden voor verhuizing, namelijk inbedding in de brede Universiteit Utrecht. Afspraak is dat de PThU frequenter dan nu de synode zal informeren over ontwikkelingen.
Speelruimte gezocht
Na een verkennende bespreking in 2021 van de protestantse visie op kerkgebouwen heeft de synode het rapport ‘Speelruimte gezocht’ vastgesteld. Een kerkgebouw heeft altijd iets profetisch:
- het heilige in de ontmoeting met God
- de ontmoeting met elkaar
- onze eigen beleving zoals naar de omliggende wereld
Het rapport initieert het voorkómen van definitieve sluiting van kerkgebouwen door het oorspronkelijke karakter in ambiance en beleving te combineren met betekenis voor de gehele woonomgeving. Ik heb het moderamen erop attent gemaakt dat kerkenraden misschien in deze tijd nog meer behoefte hebben aan begrip voor hun netelige positie wat betreft energie en hulp hoe daarin te handelen. De Dienstenorganisatie (DO) kan verder helpen met passende informatie op dat gebied.
De visienota ‘Het Israëlisch-Palestijns conflict in de context van de Arabische wereld van het Midden-Oosten’
Deze visienota uit 2008 is aan herijking toe door toename van wanhoop nu het vredesproces in een impasse verkeert en de beoogde ‘Twee Statenoplossing’ steeds verder weg lijkt. Bepleit wordt om door middel van de herziening “Israël/Palestina een gezonde plek te geven binnen het gemeenteleven”.
Ds. Gert van Helden uit Friesland heeft zich in dat licht sterk gemaakt voor een aanscherping in de zin dat ook aangegeven wordt hoe aandacht voor de drievoudige roeping ten aanzien van het volk Israël, en Israël en Palestina het hart van het gemeente-zijn raakt.
Veilige kerk
Rond het thema Veilige Kerk verscheen in 1999 de nota ‘Schuilplaats in de Wildernis’. Deze is in 2019 wegens ontwikkelingen rond seksueel misbruik concreter gemaakt in het actieprogramma ‘Werk aan de Schuilplaats’. Dit programma is nu geëvalueerd en ontwikkelde protocollen en procedures moeten nu in kerkelijke regelgeving worden opgenomen.
Gemeenten moeten nadenken en actie ondernemen om een ‘veilige kerk’ te zijn. Dat heeft de generale synode besloten. Veilig kerk-zijn begint bij fatsoenlijke omgang met elkaar tot weten wat er moet gebeuren als er onverhoopt sprake is van grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik.
Daarnaast sprak de synode haar berouw uit over het feit “dat we als kerk tekortschieten in de wijze waarop we met slachtoffers van seksueel en geestelijk misbruik binnen onze kerk zijn omgegaan en niet in staat geweest zijn de slachtoffers te beschermen”. Ook vond de synode het onaanvaardbaar dat de (juridische) ondersteuning van slachtoffers ontbreekt terwijl die er wel is voor daders. Die ondersteuning moet er zo snel mogelijk komen.
De synode schonk veel aandacht aan het thema Vertrouwenspersonen. Het voorstel is een regeling op te stellen die classes verplicht tot de aanstelling van een gemengd team van gekwalificeerde vertrouwenspersonen dat voor elke gemeente toegankelijk moet zijn. Of een regeling die gemeenten verplicht tot aanstelling van gekwalificeerde vertrouwenspersonen per gemeente of ring van gemeenten.
Ook in de kerk is het aanvragen van VOG’s voor taak- en ambtsdragers verplicht. Dat kan gratis. Wel geven synodeleden aan dat een VOG natuurlijk niet dé oplossing is voor het creëren van een veilige gemeente. Het kan wel een aanleiding zijn voor een goed gesprek over de veilige kerk. In het oorspronkelijke besef dat voor daders altijd bekering mogelijk is en een tweede kans tot terugkeer in het ambt mogelijk zou moeten zijn, hebben we na enkele schrijnende zaken toch dit beleid heroverwogen. We hebben besloten dat bij een zware tuchtkwestie het Opzichtcollege en het Generaal Opzichtcollege bij ontzetting uit het ambt de mogelijkheid moeten krijgen een jaren latere heraanvraag tot toetreding op voorhand te blokkeren.
Twee zaken zijn bovendien krachtig onderstreept: het huidige beleid ontbeert aandacht en beleid voor mentaal grensoverschrijdend gedrag en preventie van fysiek en mentaal misbruik en dat vraagt actie.