In het Engels heb je voor het woord financiële schuld ‘debt’. En voor schuld, in de zin van wie schuldig is aan iets, een ander woord: guilt. In het Nederlands hebben we daar geen twee aparte woorden voor. Dus in Nederland denk je bij financiële schuld waarschijnlijk eerder dat iemand daar zelf iets aan had kunnen doen: eigen schuld.
Echter is dat maar de vraag. En als mensen er al ‘schuld’ aan hebben, zou dat dan iets uit moeten maken voor hoe je iemand tegemoet treedt? Ik krijg op allerlei plekken voldoende vooroordelen te horen hierover. ‘Kwestie van gedrag’, sommigen ‘willen niet anders’, kwestie van ‘leren budgetteren’ en ‘prioriteiten stellen’, want je kunt niet alles.
Bij een soort geldloket van de gemeente konden wij aankloppen om te vragen of en wat de gemeente voor onze situatie kon doen. Wij hadden een eigen huis en konden dus geen gemeentevoorzieningen ontvangen. Doordat ik destijds een tijd lang geen werk had, zagen we een probleem met onze hypotheek aankomen (in combinatie met nog wat factoren). Deze persoon van de gemeente kon niets voor ons doen, behalve vragen stellen als ‘Heeft u al gedacht aan…’ en ongevraagde adviezen geven zoals ‘geen onnodig abonnement afsluiten’, ‘goed budgetteren is heel belangrijk’ (deden we allang) en zelfs het betuttelende ‘neemt u ook een lijstje mee naar supermarkt?’.
Welke vooropgestelde ideeën over ons liggen hieraan ten grondslag? Gaandeweg in het gesprek en na het invullen van een nare vragenlijst, kregen we heel sterk het gevoel dat wij toch wel iets fout gedaan móesten hebben. We voelden ons steeds kleiner worden. Raar, want we hadden toch niets fout gedaan?
De wijze waarop je iemand met financiële schulden tegemoet treedt is erg belangrijk. Gelijkwaardig: stel je open voor zijn of haar verhaal en ontdek hoe in dat verhaal een mens tevoorschijn komt met handige en minder handige keuzes, met een verleden, een wieg die ergens stond, met omstandigheden waarin iemand terechtkwam en hoe hij of zij met al zijn of haar waardigheid trachtte het eerst zelf het hoofd te bieden. Misschien tegen beter weten in, misschien ook niet. Als je de mens ontdekt in een verhaal, zie je wellicht een spiegel. Hé, dit had mij ook kunnen overkomen. Zeker nu, met alle stijgende prijzen, iets wat niemand had kunnen voorzien.
Om de week schrijf ik een pareltje uit mijn werk: Een tip, ervaring, persoonlijk verhaal, gedicht of iets anders. Ter inspiratie voor jou als diaken/christen om je in te zetten voor mensen die in armoede leven.
Christiaan Dekker, diaconaal consulent