VERBINDING Crisis in de classis
Deze zomer brachten binnen de grenzen van de classis mensen de dagen en nachten door onder erbarmelijke omstandigheden. Artsen Zonder Grenzen moesten inspringen om medische zorg te verlenen aan asielzoekers die nachtenlang buiten de poorten van het aanmeldcentrum op de grond moesten slapen. Wat is eigenlijk de verantwoordelijkheid van de kerken in zo’n situatie? En wat kunnen we hiervan leren?
Helmer Roelofs en Annejet Fransen
Niemand weet waar hij aan toe is, hygiëne is ver te zoeken (toiletten zijn overvol) en soms ontbreekt het aan voedsel of zelfs water. De humanitaire situatie bij het centrum is door de ondergrens gezakt, zeggen ook premier Rutte en het COA zelf. Toch liet een oplossing lang op zich wachten. In de media leek het soms alsof dat kwam omdat burgerlijke gemeenten niet mee wilden werken, zegt John van Tilborg, directeur van INLIA. Maar dat klopt slechts gedeeltelijk, want gemeenten in Groningen en Drenthe boden locaties en bedden aan, maar die werden te kleinschalig bevonden, of bedrijfseconomisch onvoldoende geschikt volgens het COA, aldus deze gemeenten. Uiteindelijk bleek kleinschalige opvang toch de beste oplossing, samen met een betere coördinatie. Als iemand weet wanneer hij of zij een afspraak heeft met het COA, kan diegene met een gerust hart een paar dagen op een andere locatie verblijven.
Tranendal
“Het is een tranendal,” zei Van Tilborg op 27 augustus tegen een verzameling van inderhaast opgetrommelde kerkenraadsleden uit de regio. “De mensen die er werken, professionals en vrijwilligers, zijn ook wanhopig. De medische omstandigheden zijn vreselijk, mensen slapen niet en hebben honger, er is schurft, ontstoken wonden, diabetespatiënten krijgen geen insuline.”
De spoedbijeenkomst was belegd omdat INLIA een verzoek kreeg van Veiligheidsregio-voorzitter en burgemeester van Groningen, Koen Schuiling: wie heeft tijdelijk bedden beschikbaar? “We zijn blij met twee bedden, met twintig bedden of met zeventig bedden,” klonk het. En daar werd gehoor aan gegeven. Maar niet voordat was benadrukt: “Goede opvang van vluchtelingen is nog steeds de verantwoordelijkheid van de overheid.”
Erwin Kremer van de Protestantse Kerk Assen laat weten dat het KB al zo’n twintig jaar geleden heeft gekozen om ook voor buurgemeenten administraties te verzorgen. “Het is heel uiteenlopend wat het KB verzorgt: begroting en jaarrekening, salarisadministratie, maar ook de complete leden- en financiële administratie. Het betreft gemeenten uit het noordelijke deel van het land, niet alleen uit het gebied van de classis Groningen-Drenthe,” zegt hij.
Verantwoordelijkheid
Dat is nu juist zo moeilijk. Rijksoverheid heeft als taak om deze mensen fatsoenlijk onderdak te bieden en te registreren, zodat hun verzoek om asiel gehoord kan worden. Daar is het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers voor, daar is het aanmeldcentrum voor. Als de overheid daarin faalt, kunnen kerken al die complexe taken niet zomaar overnemen en dat moet ook niet. Wel zien we menselijk leed. De ogen sluiten kan niet, maar veel kerkelijke gemeenten voelden zich machteloos. “De kerken hebben ook de opdracht om te zien naar mensen in nood,” aldus Van Tilborg, “dat is een belangrijk fundament van de christelijke geloofsgemeenschap.”
Recht in de ogen
En dan? Dan is er een organisatie als INLIA: Internationaal Netwerk van Lokale Initiatieven met Asielzoekers, in 1988 in Groningen opgericht door kerken uit Europa. Zij zijn een kenniscentrum en netwerkorganisatie, opgekomen uit geloofsgemeenschappen die asielzoekers en vluchtelingen in nood helpen. Met jaren van ervaring kunnen zij deskundige hulp bieden aan individuele vluchtelingen, geloofsgemeenschappen die willen helpen en ook aan overheden. Met nauwkeurige coördinatie en goed overleg blijkt er dan heel veel meer mogelijk dan een bureaucratisch systeem soms doet vermoeden. In dat bureaucratische systeem werken namelijk mensen, die zich vaak enorm betrokken en verantwoordelijk voelen. Ook op de grond buiten Ter Apel sliep geen golf, geen tsunami, maar sliepen mensen. Juist geloofsgemeenschappen kunnen zorgen dat al die mensen elkaar eens recht in de ogen kijken.
Lange termijn
Van Tilborg benadrukt dat er ook duurzame oplossingen moeten komen: “Het mag duidelijk zijn dat we nu niet willen bijspringen om een niet-werkend opvangbeleid te laten voortduren.” INLIA, kerken in het gebied en de Raad van Kerken in Nederland steunden begin mei al een manifestatie bij het aanmeldcentrum en drongen ook toen aan op actie van de Rijksoverheid. Bij die gelegenheid riep Van Tilborg het Rijk op extra aanmeldcentra te openen, leegstaande rijksgebouwen beschikbaar te stellen en gemeenten de ruimte te geven asielzoekers kleinschalig op te vangen. Daarvoor is namelijk veel meer draagvlak dan voor grootschalige locaties die het Rijk aanwijst. Ook twee adviesorganen van de regering pleiten daarvoor: de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).
Daadkracht
Binnen de PKN hebben we het veel over vergrijzing en krimp. Soms is het moeilijk voor te stellen dat een kleine gemeente, die nauwelijks voldoende mensen op kan trommelen om de maandelijkse koffieochtend te organiseren, iets kan betekenen bij zulk enorm leed. En toch, en toch… Na de oproep op zaterdag 27 augustus stonden er binnen twee dagen honderden bedden klaar. Hoe moet dat dan? Wat als er iets kapot gaat in het bijgebouw? Waar halen we een douchecabine vandaan? Willen de vluchtelingen wel weg van Ter Apel? Worden ze gebracht of moeten we ze halen? vroegen de aanwezigen, terwijl ze al appten en belden met hun medekerkenraadsleden thuis. Zenuwachtig, een beetje bang voor de reactie van gemeenteleden, maar zich ook bewust van de dringende tijd: over vier uur begon een nieuwe nacht.
Een kerk die gelovig durft te spreken over inhumaan beleid, een kerk die durft te geven van het kleine beetje dat ze heeft, dat is een kerk die bergen verzet.
Foto: Directie Voorlichting Rijksoverheid, CC BY-NC-ND 2.0
Dit artikel staat in het classisblad: Verbinding. Lees het hele blad digitaal hier.