Beknopt verslag Generale Synode 21-22 april 2023
Opening
Ds. Steven H. Fuite, voorzitter van de Verenigde Protestantse Kerk België, opende deze synode met een beeldende overdenking over de wonderbare visvangst. Hij was er zelf bij – dat gevoel wist hij mij te geven. En tegelijkertijd wist hij van daaruit mij mee te nemen naar het heden en naar de protestantse kerken in België.
Zoals hij het verwoordde zit de uitdaging erin dat de vissers gevraagd wordt het net aan stuurboordzijde uit te gooien, wat je gewoonlijk niet doet want daar zit het roer je in de weg. Pas wanneer alsnog het net volzit, wordt de vreemdeling op de oever als Jezus herkend. De VPKB heeft ca 100.000 leden, verdeeld over zes geografische regio’s en een uitwisselingsprogramma met de Presbyteriaanse Kerk Rwanda. Ondanks het feit dat we veel problemen delen, waaronder vergrijzing en terugloop van gemeenteleden, heb ik het ervaren als een inspirerende opening.
Ambtsvisie – Rapport ‘Werkers aan het mozaïek van kerkplekken’
Een heel belangrijk agendapunt was de rapportage van de werkgroep Beroepsprofielen ‘Werkers aan het mozaïek van kerkplekken’. Deze vormt een onderdeel van het zogenaamde Ambtsvisietraject. Dat traject is gestart omdat de ontwikkelingen in onze kerk laten zien dat er een mozaïek van kerkplekken ontstaat: van lokale gemeenten van verschillend karakter tot een grote variatie aan pioniersplekken. Dat vergt een bezinning op de uitoefening van het ambt door predikanten, kerkelijk werkers, pioniers.
De Missio Dei hebben we daarbij centraal gesteld als uitgangspunt: het is God zélf die een zending heeft in deze wereld en mensen in zijn dienst neemt. Hij roept mensen en zendt hen op zijn missie. De vraag is hoe we zorgen dat de mensen die geroepen zijn, hun talent ook echt kunnen inzetten. In de afgelopen tijd is uitgebreid nagedacht over het ambt, is onderzoek gedaan naar de praktijk, en is een protestantse ambtsvisie ontwikkeld (zie het rapport Geroepen en gezonden).
Beroepsprofielen
Op basis daarvan heeft de Werkgroep Beroepsprofielen de beschrijving van drie brede beroepsprofielen gepresenteerd:
- Dienaar des Woords – predikant;
- Dienaar des Woords – pastor;
- Kerkelijk werker – specialist.
Principieel hebben predikant en pastor dezelfde roeping en werkzaamheden waardoor hiërarchievorming voorkomen wordt. De predikant onderscheidt zich doorgaans door academische kennis, vaardigheden en reflectie (conceptueel) en kan derhalve een grotere gemeente leiden of meerdere kleinere gemeenten coördineren; de pastor is meer gericht op persoonlijk gerichte contacten (agogisch) in de diversiteit van het leiden van een kleinere (wijk-/kern)gemeente of pioniersplek. De kerkelijk werker – specialist wordt doorgaans aangesteld voor catechese, jongerenwerk of ouderenzorg en krijgt de mogelijkheid om met of voor diens doelgroep incidenteel een kerkdienst te leiden.
Dat de kerk en de kerkelijke organisatie mensen na aan het hart liggen en voorstellen tot verandering veel emoties aanroeren, bleek ook nu weer. Voorafgaand aan de synode kwamen in de pers de nodige kritische adviezen aan bod en kritiek ontbrak ook niet in de synode. De kern was met name dat de beroepsprofielen niet voldoende onderscheidend zijn. Na vele uren van soms emotionele gedachtewisseling en stroeve communicatie werd het rapport aanvaard.
Daarbij krijgt de werkgroep Beroepsopleidingen de aanvullende opdracht de profielen meer onderscheidend te maken. Daarnaast gaan ook de werkgroepen rechtspositie, samenwerking en beroepbaarheid aan de slag. Specifieke aandacht wordt gegeven aan de mogelijkheid van doorgroei van pastor naar predikant. Ook is besloten dat de classis geen extra bevoegdheden krijgt om samenwerking tussen naastliggende gemeenten af te dwingen. Ten behoeve van de komende interpretatie van het ambt pastor dienen de classes overzichten samen te stellen van personen aan wie zij preekconsent en eventueel sacramentsbevoegdheid hebben verstrekt.
Toetreding van nieuwe kerngemeenten
Naast de bestaande kerngemeenten ‘Geloven in Spangen’ en ‘Betondorp Bloeit’ zijn in de synodevergadering ‘Het Baken’ in Woerden en ‘De Pelgrim’ in Zoetermeer als kerngemeente toegevoegd aan de Protestantse Kerk. Een kerngemeente heeft een aparte, lichtere status binnen onze kerkorde tussen een pioniersplek en een reguliere gemeente waardoor verbinding met maatschappelijke organisaties en alternatieve vormen en leerstijlen op een andere wijze vorm kan krijgen.
Onopgeefbare verbondenheid met Israël
In het kader van upgrading van de IP (Israël-Palestina)-nota uit 2008 waren er twee bezoeken aan Israël. Een van de Raad van Kerken, met onder meer een indrukwekkend bezoek aan Yad Vashem. Het tweede bezoek ging uit van Kerk in Actie, met o.a. aandacht voor Palestijnse christenen. Nu vinden er in Nederland met veel groeperingen vervolggesprekken plaats. We kregen daarvan een tussenrapportage. Het IP-beleid kiest als uitgangspunt ‘Werk maken van Recht en Gerechtigheid’.
Veilige kerk
In het kader van de veilige kerk heeft de synode kerkordevoorstellen in eerste lezing aangenomen. Daardoor moeten kerkenraden van leidinggevende personen die namens de gemeente met kwetsbare mensen omgaan verplicht een Verklaring Omtrent Gedrag gaan vragen. Bovendien moeten de gemeenten, eventueel in een samenwerkingsvorm, een onafhankelijke vertrouwenspersoon aanstellen. De classicale Colleges van Opzicht krijgen weinig klachten over seksueel grensoverschrijdend gedrag en hebben dus weinig ervaring met de behandeling van klachten op dat gebied. Daarom zullen dergelijke zaken landelijk in een interclassicaal college van Opzicht worden behandeld. Zo ontstaat clustering van deskundigheid en ervaring.
Het moderamen heb ik herinnerd aan een aantal toezeggingen. Die betreffen de ontwikkeling van een goed preventiebeleid, zorg voor de ondersteuning van slachtoffers die nu ten enenmale ontbreekt en naast fysiek grensoverschrijdend gedrag te komen tot een goede beschrijving van psychisch grensoverschrijdend gedrag.
Persoonlijke impressie van Heleen Vrijhof, met dank aan mijn collega-synodelid Jan Wytse Boorsma, Workum