Hoe verhoudt de pionierspraktijk zich tot de resultaten van het onderzoek God in Nederland 1966-2024? Op vele plekken is er al gesproken over een opvallend resultaat: generatie Z (geboren tussen 2001 en 2007) blijkt ‘geloviger’ te zijn dan voorgaande generaties. Het is onder andere deze generatie die we iedere woensdagavond treffen bij een jongerenactiviteit vanuit pioniersplek Overstag in de Groningse wijk Lewenborg. Een deel van deze jongeren geeft ook zelf leiding aan de activiteit en heeft een kerkelijke achtergrond.
Pionier Arie-Pieter Schep
Bij de introductie van de sportavond geeft de (christelijke) leiding aan: “We houden van God/Jezus, we houden van sport, en we houden van mensen.” Het is deze motivatie die ook de activiteit vormt. Een bijbelverhaal wordt verteld in de pauze, er wordt gevoetbald (met een prijs van de dag die gekoppeld is aan het verhaal) en de jongeren gaan in gesprek over een vraag die ook gekoppeld is aan het bijbelverhaal. Vanaf de zomertijd neemt het aantal deelnemers weer toe en zie je al snel meer dan dertig jongeren (vanaf twaalf jaar) voetballen én praten met elkaar.
Normen en waarden
In de contacten hoor ik (niet alleen onder Gen Z) het belang van de normen en waarden van het christelijk geloof. Jongeren onderschrijven dat die goed zijn voor de samenleving. Van ouders hoor ik dat de normen en waarden en de verhalen die erbij horen goed zijn om door te geven aan kinderen. Het belang dat mensen zien staat echter regelmatig los van het participeren binnen een gemeenschap die de tijd en ruimte neemt om stil te staan bij die normen en waarden.
Erbij horen
Aan de andere kant spreken jongeren uit Gen Z uit dat ze graag ergens bij willen horen en dat ze bij het sporten vanuit Overstag een plek vinden waar ze erbij horen, er mogen zijn met hun verhaal. Ze ervaren bijvoorbeeld rust die ze ergens anders niet ervaren, mogen mede verantwoordelijkheid dragen of kunnen hun verhaal kwijt. Allemaal aspecten die verbindend werken. Voor sommige jongeren geldt ook dat er interesse is in het nader kennismaken met het christelijk geloof, al speelt de gemeenschap die daarmee bezig is een grote rol.
Kennismaken met christelijk geloof
Die nieuwsgierigheid in de verbondenheid met een aantrekkelijke gemeenschap is wellicht een kernachtige omschrijving van wat er vaak bij pioniersplekken gebeurt. Een nieuwe manier van kerk-zijn waarbij mensen de mogelijkheid krijgen om op een andere wijze kennis te maken met het christelijk geloof. Een beweging die in gang gezet is door een verlangen binnen de kerk om er te zijn voor mensen die niet bij de bestaande vorm van kerk-zijn hun aansluiting vinden en voor een (groot?) deel soms ook wel door de neerwaartse trend van kerkelijke betrokkenheid, iets dat zich heeft doorgezet in het jaar 2024 volgens God in Nederland.
De wijk in
De verdere ontwikkeling van Gen Z en opvolgende generaties zullen we komende jaren moeten ontdekken. De vraag is wel hoe we dan in contact kunnen treden met de jongeren die zoekend zijn. Prachtig om te horen als een tiener zelf contact zoekt met een kerk omdat ze geïnteresseerd is, maar voor sommigen zal die drempel hoog zijn. Daar ligt voor mij de kracht van pioniersplekken (en dat kan ook zeker vanuit bestaande kerkelijke gemeenschappen!) die juist de wijk intrekken, de stad ingaan om contact te zoeken met medebewoners die zich niet aangetrokken voelen tot het instituut kerk, maar wel op zoek zijn.
Pionieren blijft nodig
Want in contact kunnen we drempels verlagen voor mensen om de christelijke bronnen verder te verkennen in hun zoektocht naar zingeving en stabiliteit in deze wereld. Die pionierende beweging om op andere manieren bezig te zijn in en vanuit het christelijk geloof is daarmee iets dat ook in de toekomst wel nodig zal blijven en zich al vertaald heeft in het spreken over ‘een mozaïek van kerkplekken’. Verschillende vormen rondom dat veelzijdige verhaal van Christus Jezus om te zoeken naar de betekenis in het hier en nu.
Ook als Gen Z een trendbreuk inzet zullen we moeten blijven zoeken naar nieuwe vormen die in eerste instantie misschien gezocht werden omdat Nederlanders juist minder gelovig werden. En met één ding mogen we die onzekere toekomst in ieder geval tegemoet gaan. Met het vertrouwen dat God zijn mensen niet loslaat.
God in Nederland 1966-2024
God in Nederland is een onderzoek dat eens in de tien jaar plaatsvindt onder Nederlanders van zeventien jaar en ouder, exclusief aanhangers van niet-christelijke religies. Het vorige onderzoek vond plaats in 2015 en liet op vele vlakken een neerwaartse trend zien. Een trend die zich heeft doorgezet in 2024. Gen Z wijkt bij een aantal factoren af van andere generaties. Ze hebben meer vertrouwen in kerken dan andere generaties, vinden religie van meer belang voor de identiteit van Nederland, en ze hebben meer bezwaar tegen het verdwijnen van kerken.
Het ‘geloviger zijn van jongeren’ wordt nog wel eens verklaard door de meer conservatieve waarden die jongeren erop nahouden en de onzekerheid van de huidige wereld (geopolitiek gezien, en de welvaart die afneemt). In hun zoeken naar stabiliteit kunnen jongeren in de oeroude kerk met een zekere stabiliteit houvast vinden. Een samenvatting van het onderzoek is hier te downloaden.
Dit artikel is eerder verschenen in Kerk in Stad 11 – 28 mei 2025 | kerkinstad.nl