Afgelopen zondag lazen wij met elkaar uit Marcus 2, vers 23 tot en met 28: het is een luie, warme zaterdagmiddag en de lucht is blauw. Jezus wandelt met zijn leerlingen door een graanveld, gewoon zomaar. Het is sabbat en dit is een van de vele verhalen over Jezus en de zevende dag. Een van de voornaamste gebruiken in Jezus’ levensritme was: elke week een hele dag apart zetten om snelheid te minderen, om te stoppen. Maar op deze sabbat raakt Jezus in de problemen met de farizeeën. Ze zijn het niet eens met de manier waarop Jezus en zijn vrienden de dag vieren. Jezus wijst hen liefdevol terecht en zegt alleen maar: “De sabbat is er voor de mens, en de mens niet voor de sabbat.”
Ruth Pruis, buurtpastor De Fontein in Groningen
In Nederland houden wij als christenen geen sabbat. Wel kennen we de zondag als rustdag. Een dag waar in ons land ook nog wel eens moeilijk over wordt gedaan. Werken op zondag: mag dat nou wel of niet? En de supermarkten, mogen die nu wel of niet geopend zijn? Mag je op zondag met het openbaar vervoer of naar de bioscoop? De zondag wordt zo een dag die van regeltjes aan elkaar hangt. De reden waarom we het doen, lijken we te zijn vergeten.
“De sabbat is de heerlijkste dag van mijn leven,” zo schrijft de Amerikaanse predikant John Mark Comer in The Ruthless Elimination of Hurry (2019). Zijn fascinatie met de sabbat ontstond niet uit het niets. Hij zat op het randje van een burn-out. Zijn grote verantwoordelijkheden en uitgebreid takenpakket werden hem te veel. Hij stond altijd ‘aan’. Zoals de meeste dominees had hij wel een ‘vrije dag’, maar die werd gebruikt voor achterstallige administratie en klusjes, boodschappen doen en onderhoudstaken in en om het huis. Op een dag dacht hij: Hoe zal het zijn om alleen maar te rusten? Echt te rusten?
Comer ontdekte vervolgens de rijke betekenis van de sabbat in de Bijbel. Dat het Hebreeuwse woord ‘sjabbat’ letterlijk betekent om te stoppen; dat het sabbatsgebod bij verre na het meest uitgebreide van de tien geboden is; en dat het principe van een rustdag in de schepping (Genesis 2:1-3) en in Gods verlossing (Deuteronomium 5:15) verankerd is. Inmiddels wil Comer de wekelijkse sabbat voor niks in de wereld meer verruilen. Die ene dag van werkelijk niet ‘aan staan’. Van werkelijk alles laten rusten, van ontspannen, genieten, stil worden en in balans komen.
Lauren Winner is een Amerikaanse theologe, die zich vanuit haar joodse traditie bekeerde tot het christendom. In Mudhouse Sabbath (2003) reflecteert ze op de vraag hoe ze dierbare en waardevolle tradities uit haar joodse opvoeding kan vormgeven binnen een christelijke context. Het eerste hoofdstuk gaat over het vieren van de zondagsrust.
Winner onderscheidt in de geboden rondom de sabbat tussen het ‘gij zult’ en ‘gij zult niet’. Het laatste vraagt vaak de meeste aandacht. Iets wat christenen wellicht kunnen herkennen uit hun ervaringen met de zondag: in de herinnering van velen een dag ‘waarop je niks mocht’. Denkend vanuit het positieve gebod ‘gij zult’ komt Winner echter tot een eigentijdse invulling van het gebod de sabbat te heiligen: een dag apart zetten om God te eren is een dag kiezen voor activiteiten die God centraal stellen en jezelf uit de doe-modus halen.
Comer (2019) verwoordt het als volgt: “Het belangrijkste is dat je een dag apart zet voor niets anders dan rust en aanbidding. Als mensen het woord ‘aanbidding’ horen, gaan ze er vaak van uit dat je dan de hele dag geestelijke liederen zingt, terwijl je tegelijk bijbelleest en voorbede doet. Dat is allemaal geweldig om te doen. Maar ik bedoel aanbidding in de brede, holistische zin van het woord. (…) Neem een flinke teug uit de bron van het alledaagse leven: een maaltijd met vrienden, tijd met je familie, een wandeling in het bos, een lekkere kop thee. Bovenal moet je lang genoeg vertragen om te kunnen genieten van het leven met God, die alles biedt wat het materialisme belooft maar nooit kan leveren: tevredenheid.”
Wat ik hieraan toe zou willen voegen is dat rust (en aanbidding) voor iedereen anders is. Het zijn brede categorieën, met meer dan voldoende interpretatieruimte. Waar de één geniet van een warme kop chocolademelk op het terras op zondag, gebruikt de ander de zondag om bij te slapen van de week. Dat is voor iedereen anders en daar is iedereen vrij in. Ook ik heb de waarheid niet in pacht en daarom is het ook niet aan ons om hierover een oordeel te vellen.
Ik wil je alleen wel nog meegeven: geniet van deze vrije dag, die je tijd geeft voor God, elkaar en bezinning. Een dag waarop je niet alles hoeft te weten. Geniet van je rust, op welke manier je dit dan ook ervaart!
Dit artikel verscheen eerder in Kerk in Stad 11 – 4 juni 2024 – kerkinstad.nl.