Zingen voor mensen die aan het einde van hun levensweg komen. Ook in Groningen is er een groepje dat daarvoor langskomt. Maria en Lien, twee van de zangers, vertellen erover.
Alice Henkel
Het fenomeen Bedside Singers is komen overwaaien uit Amerika en bestaat nu al een aantal jaren in Nederland en ook in Groningen. Op de Nederlandse website geven ze aan te zingen voor ‘de ziel op reis’. Bedside Singers zingen voor mensen die op de drempel staan van leven en dood. Zij komen met drie of vier zangers langs en zingen rustgevende liedjes. Zacht en met aandacht, als een warm klankbad. Zo wordt er ruimte gemaakt voor ontspanning en bezinning in de laatste fase van het leven.
In 2019 werd in Amsterdam de Over Hoop Prijs uitgereikt aan de Bedside Singers. De Over Hoop Prijs is een geldprijs bestemd voor een organisatie die ‘in positieve zin iets wezenlijks overhoophaalt op het grensvlak van cultuur en maatschappij’. Er werd een landelijke dag georganiseerd om dit te vieren en uit Groningen kwamen Jan Faber en Maria om dit bij te wonen. Dat was eigenlijk het begin van het uitrollen over Nederland. En ook het begin voor Groningen.
Letterlijk aan het bed
Intussen is het een groepje van ongeveer tien mensen. “We hebben twee hospices waarmee we een vaste afspraak hebben, het Gasthuis in Groningen en het hospice in Zuidhorn, waar we eens in de maand komen. En verder op afroep.” Ofschoon zij dus eigenlijk al in 2019 begonnen zijn in Groningen, konden zij door corona eigenlijk pas echt beginnen vanaf begin 2023. “Wij zingen trouwens ook op afroep op de palliatieve afdelingen van verpleeghuizen.”
Een enkele keer zingen ze ook bij mensen thuis, maar dat komt niet veel voor. Dan moeten ze wel gevraagd worden en veel mensen kennen deze mogelijkheid niet. “Het is ook ingewikkelder bij mensen thuis. Je komt dan in hun persoonlijke levenssfeer en dat is toch anders dan in een hospice. Je komt thuis alleen voor die persoon en dat kan het complexer maken.”
Het begrip bedside moet ik trouwens letterlijk nemen, vertelt men mij, ze gaan echt aan het bed zitten van de persoon waar zij voor zingen. Ze nemen lage krukjes mee, zodat zij op ooghoogte met de ander zitten. “Meestal zitten we bij het voeteneinde, zodat je er niet pal op zit. We zingen met drie, hooguit vier mensen en dat heeft een zekere mate van intimiteit. Het is helemaal gericht op die ene persoon.”
Speciaal voor jou
Wat voor muziek zingen jullie dan? “Dat is heel klein, heel rustige melodieën, er zitten ook wel slaapliedjes tussen uit verschillende culturen, verschillende talen. We zingen altijd driestemmig en we zingen nooit meer dan met drie of vier mensen. Veel Taizé-liederen zingen we ook. Dat zijn vaak ook heel korte dingen die we dan heel vaak herhalen. Want in de herhaling word je ook rustig. Vaak horen we dat mensen zeggen dat als we aan het eind overgaan in neuriën, ze het dan pas echt ervaren. Wanneer wij repeteren zingen wij op het eind ook iemand van ons toe die op de bank is gaan liggen, en dan is het altijd weer raak. Het betekent zoveel meer dan je je voor kunt stellen. Dat er speciaal voor je gezongen wordt raakt mensen per definitie al. Sommigen zijn na één regel al in tranen. Ik kan me dat goed voorstellen, want het doet echt iets met je.”
De Groningse Bedside Singers repeteren bijna wekelijks. Ze hebben een klein, bescheiden repertoire met tien à twaalf liedjes. “Het is maar een klein groepje en dat is ook heel kwetsbaar. Voor we echt naar binnen gaan bij iemand zingen we even voor en daarna nemen we de tijd om ook na te kunnen praten.” De ene week wordt er bij iemand thuis geoefend en de andere week oefenen ze in de kapel bij Humanitas. In het laatste geval is dan iedereen aanwezig. En dat op maandagochtend. “Wij vinden dat een heerlijke start van de week.”
De leeftijd van de zangers ligt tussen de 55 en 75. En er zijn drie mannen bij. Er zijn enkelen die nog wel werken, maar niet in een baan van negen tot vijf, zodat zij met hun tijden kunnen schuiven. De beide dames die ik sprak hadden ook wel eerder in andere koren gezongen, maar wat zij nu doen ervaren zij als het fijnste.
Een soort troost
In de beginfase kon men direct aansluiten bij de Bedside Singers. Tegenwoordig hebben ze een kleine wachtlijst, mensen moeten elkaar eerst een beetje leren kennen en zien of het ook goed samen werkt. Zo kun je dan eerst ongeveer een half jaar op proef meedoen. “Ze zingen in de begintijd ook nog niet mee aan het bed. De liederen die wij zingen zijn wel eenvoudig, maar vaak meerstemmig. Je moet alle drie de partijen goed kennen om mee te kunnen zingen. En mocht er iets een keer fout gaan, gewoon rustig blijven en dan met de ander meezingen, zodat het niet onrustig wordt. Je wilt juist rust uitstralen, je biedt een soort van troost.”
Het zingen bij de stervende is relatief kort, vaak ongeveer tien minuten, soms wat langer, tot een kwartiertje. Al naar gelang wat de ander nog aan kan. Soms valt er ook wel iemand bij in slaap. En dan sluipen ze heel zachtjes weer naar buiten.
www.bedsidesingers.nl/groningen/
Dit artikel verscheen eerder in Kerk in Stad 14 – 2025, www.kerkinstad.nl